Το χάνι του Φασουλά και τα άγνωστα Χάνια στη Δωρίδα

 

Χάνι Φασουλά    Τα χάνια και οι νερόμυλοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των περιοχών που βρίσκονταν μέχρι τη δεκαετία του ΄60. Τα χάνια, ξύλινα οικήματα στην αρχή, αργότερα λιθόκτιστα, ισόγεια ή δίπατα, στήνονταν κατά το πλείστον σε «οδικές αρτηρίες» της εποχής. Διέθεταν στάβλους για τα ζώα των ιδιοκτητών και των διερχομένων, οι οποίοι έτσι μπορούσαν να βρουν κατάλυμα ύπνου και φαγητό. Τους διερχόμενους εξυπηρετούσαν οι χαντζήδες (=ιδιοκτήτες χανιών), πάντα ενήμεροι για τα νέα της περιοχής τους (άλλωστε τόσος κόσμος περνούσε από εκεί). Σιγά σιγά τα χάνια μετεξελίχθηκαν σε «εμπορικά κέντρα» της εποχής, με τους διερχόμενους να κλείνουν συμφωνίες μεταξύ τους αλλά και να πουλάνε τα γεννήματά τους. Ένα από τα ξακουστά χάνια ήταν και αυτό του Φασουλά στη Δωρίδα. Το χάνι βρίσκεται πάνω στο δρόμο Ναυπάκτου- Ευπαλίου- Λιδορικίου στη διασταύρωση προς το χωριό Κάμπος  και προς την Ι. Μονή Βαρνάκοβας. Η θέση του χανιού είναι καίρια και γεωγραφικά αλλά και ιστορικά, ένας συγκοινωνιακός κόμβος, όπου στη θέση «Παλαιόκαστρο» της περιοχής υπάρχουν ερείπια αρχαίων οχυρώσεων και πιθανότατα στη θέση αυτή να υπήρχε το Αιτωλικό φυλάκιο «Κροκύλειον», οχυρό που εκπόρθησε ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης στις επιχειρήσεις του κατά των Αιτωλών, στον πελοποννησιακό πόλεμο.   Το Χάνι Φασουλά στη νεότερη φάση λειτούργησε πρώτη φορά το 1890, από το Χρήστο Φασουλά. Μετά το Χρήστο Φασουλά το συνέχισε ο γιος του Γιάννης μέχρι το 1967. Ήταν ένα μεγάλο διώροφο σπίτι με τις αποθήκες του για τη φύλαξη ζωοτροφών αλλά και την προστασία των ζώων. Μπροστά τα δύο πελώρια πλατάνια ίσκιωναν την άπλα, κρατώντας δροσιά. Παραδίπλα, υπήρχε και πηγή με νερό και ήταν ό,τι χρειαζόταν για ένα ξαπόσταμα, έναν καφέ, αλλά και φαγητό. Η κίνηση στο χάνι –στις καλές του μέρες- ήταν μεγάλη, πρώτα πρώτα γιατί ήταν πάνω στο δρόμο Ναυπάκτου- Ευπαλίου- Λιδορικίου, αλλά και στον κόμβο για όλα τα γύρω χωριά και το Μοναστήρι της Βαρνάκοβας, αλλά και για ένα άλλο σημαντικό λόγο : η προσωπικότητα του Γιάννη Φασουλά ήταν που … τράβαγε κόσμο, όλοι όσοι τύχαινε και περνούσαν και τον γνώριζαν ξαναπερνούσαν και έκαναν τη …. Στάση τους. Θες η συμπεριφορά του χανιτζή, θέλεις η ομορφιά του τοπίου , θέλεις η ….. ταλαιπωρία από τον …. κακόδρομο, θέλεις όλα μαζί, όλοι έκαναν μια στάση στου Φασουλά το Χάνι ακόμα και σε εκδρομές από χωριά της Δωρίδας προς Πελοπόννησο , Μεσολόγγι, Γιάννενα. Σήμερα το χάνι δεν είναι παρά ένα φάντασμα, ερειπωμένο, ακατοίκητο από χρόνια, θύμα μάλλον κι αυτό των πολλών συγκληρονόμων. Κρίμα όμως γιατί η θέση και η θέα του είναι καταπληκτική, όποιο δρόμο κι αν ακολουθήσεις από εκεί προς Ρέρεση, προς Βαρνάκοβα, προς Κάμπο, προς Φιλοθέη.- Potidaneia.gr /2016 ———————————————————- FOTO by KONISTIS – DROSSATO———————————————— Χάνι Φασουλά Χάρτης – οδοιπορικό, για το Χάνι Φασουλά ——————————————————————- ΔΩΡΙΚΑ ΧΑΝΙΑ – ΧΑΝΙΤΖΗΔΕΣ (Polilidorikiou.blogspot   )    Συνεχίζοντας λοιπόν την προς..Ναύπακτο , πορεία μας , κι’ αφού ανεβάινουμε την ανηφόρα , μέσα σε ένα πανέμορφο τοπίο , καταπράσινο , αλλά και με πολλές στροφές , αφήνοντας το χάνι της Ρέρεσης , φτανοντας στην κορφή της ανηφοριάς , αντικρύζουμε δεξιά μας , χωμένο μέσα στο δάσος με τα δέντρα , τις βελανιδιές και τις καστανιές το περίφημο μοναστήρι της Βαρνάκοβας , παλιό και ιστορικό Δωρικό μνημείο , κι’ ακριβώς στην κορφή , σε μιά όμορφη άπλα , με μεγάλα αιωνόβια δέντρα , αριστερά του δρόμου , ανταμώνουμε το γνωστό μας  Χάνι  Φασουλά .    Βέβαια , θα πρέπει εδώ να αναφέρουμε , πως μετά το χάνι της Ρέρεσης , υπήρχε και το χάνι του Παλιοξαριού , στο οποίο αναφέρεται και ο Άγγλος περιηγητής Martin W . Leake στην περιγραφή του οδοιπορικού του από Άμφισσα – Λιδορίκι – Ναύπακτο , το 1806 .        ΧΑΝΙ   ΠΑΛΙΟΞΑΡΙΟΥ   Το χάνι αυτό βρισκόταν ανάμεσα στα , τότε , δυό Παλιοξάρια , το Άνω και το Κάτω , στη θέση  “ Χάνια “ , που μάλλον απ’ αυτό πήρε και το όνομά της , και που παρέμεινε σαν ονομασία οικισμού , που αναπτύχθηκε εκεί . Το χάνι , ήταν από παλιά εκεί , πάνω στον παλιό Βυζαντινό δρόμο , που ένωνε τη Ναύπακτο με το Κάλλιο , τη Λαμία και Κωνσταντινούπολη , συγκεκριμένα , ο δρόμος Ναυπάκτου – Λιδορικίου , περνούσε από Πιλάλα – Καστράκι – Ευπάλιο , και ακολουθώντας τη δεξιά όχθη της “ Μαντήλως “ , ενός τοπικού χείμαρρου , μέχρι τις Καγκέλες , συνέχιζε στη “ Σκλαβόλακα “ και έφτανε στον Παλιόμυλο , και ανεβαίνοντας στη κορυφογραμμή “ Παλιοξαρίτικα Ταμπούρια “ κατέβαινε στη θέση “ Χάνια “ , όπου ήταν και το χάνι . Από εκεί , τραβώντας ανατολικά έβγαινες στο Βελούχοβο , το Κάλλιο , όπου υπήρχαν χάνια γιά ξαπόσταμα και διανυχτέρευση , και μετά , τραβώντας βορειοανατολικά , πήγαινες γιά Λαμία , και ανατολικά ΄γιά Λιδορίκι , και μέσω Καρουτών , απ’ τον Έλατο , γιά Άμφισσα .    Βέβαια το Παλιοξαρίτικο χάνι , δεν θα πρέπει να ήταν και ιδιαίτερα γνωστό , στα δικά μας μέρη , που δεν πολυείχαν επαφές με Ναύπακτο , αλλά ανήκε στο Δωρικό χώρο .             ΧΑΝΙ   ΦΑΣΟΥΛΑ   Το χάνι αυτό , βρισκόταν στη σημερινή θέση   “ Χάνι Φασουλά ¨, γιατί ταιριάζει απόλυτα με την περιγραφή του Άγγλου περιηγητή , που δανειζόμαστε απ’ το περίφημο σχετικό βιβλίο του Γιάννη Χαλάτση , και αναφέρει :    “ Αφήνοντας το χάνι Παλιοξάρι , στις 2.40 μ.μ , περνάμε μέσα από δάση με βελανιδιές και μονοπάτια ανώμαλα και λασπωμένα ως τις 3.30 μ.μ. που φτάσαμε σ’ένα ύψωμα απ’ όπου ο δρόμος αρχίζει να κατεβαίνει προς τη θάλασσα .  Ο Έπαχτος , απέχει πολύ κι δεν υπάρχει στη διαδρομή , εκτός από ένα ξεροχάνι , όπου δεν μπορεί άνθρωπος να εξυπηρετηθεί και ακόμα πιό σημαντικό , δεν βρίσκονται τρόφιμα γιά τα ζώα . ‘Υστερα από είκοσι λεπτά συζήτηση , αποφασίσαμε να πάμε στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας που βρίσκεται στην κορυφή μιάς ράχης , ανάμεσα σε δάση με βελανιδιές προς τα δεξιά .”    Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία , πως αναφέρεται στο παλιό χάνι που λειτουργούσε και τότε , στην ίδια περιοχή , που σήμερα βρίσκεται το “ Χάνι  Φασουλά “, πάνω στο δρόμο Ναυπάκτου – Ευπαλίου – Λιδορικίου , στη διασταύρωση του δρόμου προς το χωριό Κάμπος Δωρίδος , κοντά στο μοναστήρι της Βαρνάκοβας .    Η θέση του χανιού , είναι καίρια , και γεωγραφικά αλλά και ιστορικά , ‘ένας συγκοινωνιακός κόμβος , όπου στη θέση “ Παλαιόκαστρο “ , της περιοχής , υπάρχουν ερείπια αρχαίων οχυρώσεων , και πιθανότατα στη θέση αυτή να υπήρχε το Αιτωλικό φυλάκιο “ Κροκύλειον “ , οχυρό που εκπόρθησε ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης στις επιχειρήσεις του κατά των Αιτωλών , στον Πελοποννησιακό πόλεμο .    Το κοντινότερο χωριό , που σήμερα ονομάζεται “ Φιλοθέη “ , παλιά λεγόταν “ Γκουμαίοι “ , και κατά την παράδοση , χτίστηκε από πρόσφυγες απ’ την Κύμη Ευβοίας , απ’ όπου πήρε , μάλλον , και το όνομα , Κύμη – Κυμαίοι – Γκουμαίοι .Η περιοχή του χωριού ήταν αρχικά μοναστηριακή , της Βαρνάκοβας , στη συνέχεια όμως παραχωρήθηκε στους πρόσφυγες , γιά καλλιέργεια , μάλιστα ήταν ονομαστό , παλιά , το.. “ Γκουμαίϊκο στάρι “ …   Το χάνι , απ’ όσα γνωρίζουμε , στη νεότερη φάση του , λειτούργησε το 1890 , απ’ τον Χρήστο Φασουλά και Γιώργο Καλαντζή , ο δεύτερος αργότερα μετανάστευσε στην Αμερική ενώ ο δεύτερος συνέχισε . Μετά το Χρήστο Φασουλά , το συνέχισε ο γιός του Γιάννης ( 1886-1969 ) , μέχρι το 1967 .    Ήταν , όπως βλέπετε στη φωτογραφία , ένα μεγάλο διώροφο σπίτι , με τις αποθήκες του γιά τη φύλξη των ζωοτροφών αλλά και την προστασία των  ζώων . Μπροστά , τα δύό πελώρια πλατάνια , ίσκιωναν την άπλα , κρατώντας δροσιά , παραδίπλα , υπήρχε και πηγή με νερό , και ήταν ότι χρειαζόταν γιά ένα ξαπόσταμα , ένα καφέ , αλλά και φαγητό ακόμα ..    Η κίνηση στο χάνι , στις ..καλές του μέρες , ήταν μεγάλη , πρώτα-πρώτα γιατί ήταν πάνω στο δρόμο Ναυπάκτου – Λιδορικίου , αλλά και στον κόμβο γιά όλα τα γύρω χωριά , αλλά και γιά ένα άλλο σημαντικό λόγο , η προσωπικότητα του Γιάννη Φασουλά , ήταν που ..τράβαγε ..κόσμο , όλοι όσοι τύχαινε να περάσουν και να τον γνωρίσουν , ξαναπερνούσαν και έκαναν τη..στάση τους ..    Θες η συμπεριφορά του χανιτζή , θέλεις η ομορφιά του τοπίου , θέλεις η..ταλαιπωρεία απ’ τον..κακόδρομο , θέλεις γιά όλα..μαζί , όλοι έκαναν μιά στάση στου Φασουλά το χάνι , προσωπικά δε , θυμάμαι , πως σε όλες τις Λιδορικιώτικες εκδρομές , γιά Πελοπόννησο , Γιάννενα , Μεσολόγγι κλπ , κάναμε τη στάση μας , και στο ..πήγαινε , αλλά και στο..έλα , και διατί να το..κρύφωμεν άλλωστε , μέχρι και..χορό στήναμε , πολλές φορές..όμορφες αναμνήσεις..    Σήμερα , το χάνι δεν είναι παρά ένα..φάντασμα , ερειπωμένο , ακατοίκητο από..χρόνια , θύμα , μάλλον , κι’αυτό των πολλών..συγκληρονόμων…κρίμα όμως , γιατί η θέση και η θέα , είναι..καταπληκτική , ειδικά τη..φθινοπωρο..χειμωνιάτικη περίοδο…δείτε τη θέα κατεβαίνοντας προς Ρέρεση..   Με την ευκαιρία , ας αναφέρουμε , πως το..Φασουλάς , μ’άλλον ήταν..καλλιτεχνικό ψυδώνυμο , του χανιτζη , γιατί , κατά πως λένε , η..σπεσιαλιτέ του..καταστήματος ήταν η…Φασουλάδα , εξ…ης και το όνομα , πάντως ο αείμνηστος μπάρμπα Γιάννης , σε εξαιρετικές περιπτώσεις έψηνε και…γίδα , δίνοντας εορταστικό ..χαρακτήρα..     Το χάνι σταμάτησε να λειτουργεί γύρω στο 1960…    Στη διαδρομή προς Ναύπακτο , αναφέρονται και κάποια ακόμη χάνια , το Χάνι της γύφτισσας , το χάνι των Νικοπουλαίων , στους Γκουμαίους , σημερινή Φιλοθέη , το χάνι του Φερχάτ Αγά , στο σημερινό οικισμο “ Πευκάκι “ , Ευπαλίου , και η περιοχή ανήκε στον βοεβόδα του Λιδορικιού Φερχάτ Αγά , τέλος υπήρχαν και τα χάνια Ευπαλίου , στις όχθες του χείμαρρου της ‘” Μαντήλως “ , στον παλιό Τούρκικο οικισμό “ Σουλέ “ , του σημερινού Ευπαλίου , τα χάνια όμως αυτά δεν πολυείχαν σχέση με την πάνω..Δωρίδα , την ανατολική , γι’ αυτό και δεν μας είναι και πολύ..γνωστά .. Εδώ αγαπημένοι μας φίλοι , τέλειωσε το..οδοιπορικό μας προς..Ναύπακτο , και φυσικά η περιγραφή των Χανιών της περιοχής αυτής της Δωρίδας .